Łódź - miasto dzikich parkingów. Tak być nie musi

Scenariusz zawsze jest taki sam. Sypie się kamienica, w której od lat nikt już nie mieszka. Tymczasowe lokum robią sobie tam bezdomni. Z i tak już ledwo stojących ścian znikają rury, instalacje, okucia okien, czyli wszystko, co da się sprzedać na złomie. To powoduje jeszcze szybszą dewastację budynku. Aż w końcu konstrukcja nie wytrzymuje. Zawala się dach albo któraś ze ścian.

Wtedy o budynku wszyscy sobie przypominają. Strażacy szukają poszkodowanych, inspektor budowlany nakazuje rozbiórkę, znajdują się na nią pieniądze. Po tygodniu po kamienicy zostaje już tylko pusty, miejscami czerwony od cegieł, plac.

Kiedy tylko odjadą koparki i ciężarówki, na placu pojawiają się pierwsze samochody. To idealne miejsce do parkowania. Teren utwardzony i nie trzeba płacić. Ludzie przyzwyczają się do zostawiania tam samochodów tak bardzo, że mają nawet ?swoje miejsca?. A jak kto inny tam stanie, to wielka awantura.

Ulica Kilińskiego przy ul. Wigury w Łodzi (GoogleStreetView)

Jeśli rozwalająca kamienica należy do prywatnego właściciela, schemat jest jeszcze prostszy. Podatki od budynku są zdecydowanie wyższe niż od pustego placu. Dlatego bardziej opłaca się zrównać wszystko z ziemią. Potem ogrodzić, posadzić trzech starszych panów i liczyć, że parkujące tam samochody zarobią przynajmniej na podatki i opłaty. Tak można przeczekać do momentu, aż pojawi się chętny do kupienia działki.

Zarówno prywatny właściciel, jak i gmina chcieliby teren sprzedać. Ale to nie jest takie proste. Działka wciąż figuruje w rejestrach gruntów do sprzedaży. Może to trwać kilka, a czasem nawet kilkanaście lat. Co przez ten czas powinno być na tym terenie?

Ulica Wólczańska przy Zielonej w Łodzi (GoogleStreetView)

W Łodzi odpowiedź jest właściwie jedna ? parking. Jednak cywilizowany świat zna różne inne formy wykorzystania takiego terenu. Problem tymczasowego zagospodarowania nie jest mu obcy. W takich miejscach można tworzyć małe targowiska, miejskie ogrody, skwery, parki tymczasowe, place zabaw czy przestrzeń do aktywności sportowej. Nie chodzi o wielkie inwestycje. Trochę mebli miejskich, które potem bez problemu można przenieść gdzie indziej. Kilka sadzonek, trawa. Takie miejsca można nawet traktować jak szkółki, gdzie sadzonki drzew przeradzają się w dorodniejsze okazy, a potem się je przesadza.

Park kieszonkowy w Nowym Jorku

Przestrzeń przeznaczoną na sprzedaż warto tymczasowo wykorzystywać na coś więcej niż parkingi. Dlaczego to takie ważne? Zieleni w Łodzi jest za mało. Miasto zostało zbudowane prywatnymi rękami. A celem przemysłowców nie było tworzenie parków czy placów, tylko fabryk. Statystyki dotyczące zieleni ratuje Las Łagiewnicki, ale w centrum terenów zielonych jest zdecydowanie za mało. Na przykład analizy dla Starego Polesia pokazują, że zieleni jest tam 20 razy mniej niż minimum dla miast tej wielkości.

"Nocny targ" w Toronto w Kanadzie - przykład tymczasowego wykorzystania przestrzeni

W zagospodarowaniu takiego terenu bardzo ważna jest współpraca z mieszkańcami. Muszą powiedzieć, czego chcą, bo to oni będą potem z tego korzystać i o to dbać. Na Zachodzie stosuje się nawet przekazywanie takich terenów lokalnym społecznościom, żeby się nimi opiekowały. Działa to w dwie strony. Z jednej strony mieszkańcy zyskują atrakcyjną przestrzeń, z drugiej obowiązki, bo to oni muszą się nią zajmować.

Miasto potrzebuje partnera, czyli społeczności, która wie, czego chce, ma wizję i dąży do jej realizacji. A urzędników traktuje jak narzędzie do osiągnięcia swoich celów. Jednak w Łodzi z kapitałem społecznym nie jest najlepiej.

Ulica Wólczańska 98 w Łodzi (GoogleStreetView)

Ulica Wólczańska 98 w Łodzi - wizualizacja

- Byłoby wspaniale, gdyby ludzie codziennie przychodzili i nękali nas takimi pomysłami. Przy silnym społecznym poparciu załatwianie wielu formalności idzie dużo sprawniej - mówi Anna Sokołowska z Miejskiej Pracowni Urbanistycznej.

O tym, że nacisk społeczny przynosi skutek, zdążyliśmy się już w Łodzi przekonać. Czy mielibyśmy tyle dróg rowerowych, gdyby nie silne środowisko rowerzystów? Niektóre ich metody są kontrowersyjne, ale nie można odmówić im skuteczności. Podobnie było z woonerfem na 6 Sierpnia. Gdyby nie determinacja mieszkańców, dzisiaj nadal mielibyśmy tam dwupasmową jezdnię.

Sad pomiędzy gęstą zabudową Londynu

Co łodzianie powiedzieliby, gdybyśmy zapytali ich, co robić na miejscach po wyburzanych kamienicach? Sceptycy uważają, że i tak chcieliby parkingów. Możliwe. Ale należy zadać sobie pytanie, czy po latach obcowania wśród takich dzikich parkingów dopuszczamy jeszcze możliwość, że mogłoby tam powstać coś innego?

Wertykalne ogrody byłyby świetnym sposobem na zagospodarowanie gołych ścian kamienic w Łodzi

Pamiętam pierwsze spotkanie z mieszkańcami ul. 6 Sierpnia, kiedy tłumaczono im, co to jest woonerf. Jak wygląda i jakie daje korzyści. Tak im się ten pomysł spodobał, że potem o niego zaciekle walczyli. Być może mieszkańcy okolic wyburzanych kamienic również walczyliby o atrakcyjne zagospodarowanie tych terenów, gdyby wiedzieli, że można zrobić tam cokolwiek innego niż tylko kolejnych kilka miejsc na samochody.

Załóżmy zatem, że znalazła się społeczność, która zamiast parkingu chce mały skwer z niewielkim placem zabaw lub siłownią na powietrzu. Wyobrażamy sobie świat idealny, więc załóżmy również, że społeczność ta gotowa jest dbać o to miejsce, sprzątać, chronić przed dewastacją. Tu pojawia się problem, bo trzeba pamiętać, że rozwiązanie takie, czyli skwer czy plac zabaw, jest tymczasowe.

Róg Więckowskiego i Zachodniej w Łodzi (GoogleStreetView)

Róg Więckowskiego i Zachodniej - wizualizacja

Właściciel działki w końcu ją sprzeda. I kiedy wreszcie znajdzie się kupiec, ze skwerem i placem trzeba będzie się pożegnać. Przez tych kilka lat ludzie zdążą się do tego miejsca przyzwyczaić. Na placu zabaw wychowa się pokolenie maluchów, na ławeczce zawiąże kilka przyjaźni. Albumy fotograficzne będą pełne kolorowych zdjęć z uśmiechniętymi i zadowolonymi dzieciakami. I co? Teraz tak po prostu to zaorać? Zniszczyć, wpuścić koparki, dźwigi i ciężarówki, żeby wybudowały jakiś betonowy klocek?

Nie trzeba wielkiej wyobraźni, żeby przewidzieć, jak wyglądałoby odzyskiwanie takiego terenu. Protesty z przywiązywaniem się do ławek. Czy zatem powinniśmy dziwić się, że właściciele działek czekających na sprzedaż nie chcą ich tymczasowo zagospodarowywać? Właściwie jest im na rękę, że parkują tam na dziko samochody. Bo jeśli robią to na dziko, w każdej chwili będzie można ich stamtąd przegonić.

Ulica Wólczańska 212 w Łodzi

Anna Sokołowska z MPU uważa, że kluczem jest społeczna świadomość. - Ludzie, korzystając z takiego terenu, muszą zdawać sobie sprawę, że dostają tę przestrzeń na pewien ściśle określony czas. Zbudowanie takiej świadomości jest kluczem do tego, by atrakcyjnych terenów zagospodarowanych tymczasowo było więcej.

Jak u nas jest z tą świadomością? Niech każdy odpowie sobie sam. Z tymczasowym zagospodarowaniem terenów pustych placów w Łodzi jest jeszcze jeden problem. Dzisiaj stoją tam samochody i jeśli powiemy ich właścicielom, żeby je sobie zabrali, zapytają "gdzie"?. Parkowanie na ulicy w strefie płatnego parkowania to koszt porównywalny z parkingiem strzeżonym. Ale poczucia bezpieczeństwa o bezcenne cztery kółka w tych obu przypadkach porównać już się nie da. By móc marzyć o tym, by samochody nie zajmowały takich przestrzeni, trzeba w Łodzi stworzyć strategię parkingową. Z jednej strony musi zaspokajać potrzeby kierowców, z drugiej nie może szpecić obrazu miasta.

Ulica Nawrot 33 w Łodzi (GoogleStreetView)

Ulica Nawrot 33 w Łodzi - wizualizacja