Sylwester retro. Jak łodzianie bawili się przed wojną?

"Dziś w nocy, punktualnie z uderzeniem godziny 12-ej, witać będziemy nowy, 1930 rok. Witać będziemy go, jak zwykle, zabawą i weselem, albowiem noc sylwestrowa tem właśnie różni się od innych w ciągu długiego roku, że każe zapomnieć o wszystkich zmartwieniach, kłopotach, braku pieniędzy, protestach, wekslach, o tem wszystkiem co nas gnębi i nęka. Każe nam spotkać wesoło Nowy Rok, który przynieść może wiele niespodzianek, spełnienie nadziei i, co najważniejsza poprawę obecnych, złych czasów" - pisał dziennik "Ilustrowana Republika".

Jak bawili się łodzianie w latach 20. i 30. XX wieku? W co się stroili na noc sylwestrową? Czego sobie życzyli w nadchodzącym roku?

Łódzkie przedwojenne życzenia noworoczne nie odbiegały bardzo od tych, które dziś można byłoby złożyć. Gazety życzyły "działaczom politycznym moc oleju", magistratowi - uporania się z brudem na ulicach, a handlowi - "sukcesów całkiem nowych: codziennie przed sklepami ogonków tasiemcowych". Może jedynie wiara w lokalny przemysł była większa. Cóż, wtedy jeszcze istniał. Mieczysław Jagoszewski w 1932 r. w "Łódzkim poemacie noworocznym" pisał:

Ożyje to, co zwolna stało się legendą:
Jak uśpiona królewna obudzi się Łódź!
Rozpręży mięśnie maszyn: zahuczy. I będą
Znów nitek kilometry motać się i snuć!

Rozchwieje się nad miastem dymów biały rajer.
Zlecą się do nas kupcy z wszystkich świata stron,
Na klęczkach robotników ściągać będzie Geyer,
Scheibler, Grohman, Poznańscy i Widzewski Kon!

Sczeźnie kryzys, co żre nas jak potworny kornik.
W salach licytacyjnych powyrasta mech,
Jedyni bezrobotni to będą: komornik,
Dalej karawaniarzy i grabarzy cech. (...)

Ulica Nowomiejska zapachnie lawendą
Łódź - sławą; książę Walii, król grecki i Ford
Wyłącznie łódzkie spodnie zakupywać będą
A przez portki te wpłynie Łódź w dostatku port.

A to wszystko dziś, gdy wkoło szaleje orkiestra,
Wierz mój bracie i z serca brzemię troski zrzuć!
I tak jak się świat cały bawi dziś w sylwestra,
Niechaj się przez rok cały bawi nasza Łódź!

Popularnymi miejscami sylwestrowej zabawy były Grand Cafe i kawiarnia Louvre.

Podobnie jak dziś przedstawienia przygotowywały teatry. W 1929 r. o północy i o godz. 2 w nocy spektakle można było obejrzeć nie tylko w Teatrze Miejskim i Teatrze Kameralnym, ale także w Teatrze Popularnym (dziś w tym miejscu przy ul. Ogrodowej stoi Biedronka), który kierował repertuar do robotników.

Tradycją była sylwestrowa maskarada w sali Filharmonii. Organizowała ją Liga Morska i Rzeczna, która przygotowywała liczne atrakcje. W 1929 r. wśród nich był konkurs na posiadaczkę najpiękniejszej kreacji wieczorowej. Nagroda - bilet pierwszej klasy na okręt płynący do Dani. Na przełomie lat 20. i 30. prasa notowała "pęd do urządzania zabaw prywatnych, w prywatnych mieszkaniach, w ścisłych kółkach. Czy wypływa to ze względów oszczędnościowych, czy też innych - trudno na razie skonstatować, faktem jest jednak, iż niemal wszyscy, którzy rokrocznie spędzali sylwestra w lokalu, dziś powitają Nowy Rok na prywatnej zabawie".

Ponadto "reduty i bale organizują też wszystkie zrzeszenia i związki w swych lokalach, np. towarzystwo śpiewacze, związek majstrów, stowarzyszenie 'Orlę' i szereg innych".

Dziennikarki prowadzące przedwojenne kąciki mody kategorycznie twierdziły, że "suknia na spotkanie Nowego Roku winna być jasna, w tonach pastelowych, np. jasno-zielona, błękitno-niebieska". Ewentualnie w grę wchodzą jeszcze indygo lub chabrowy. "Są to istotnie kolory o tyle piękne i korzystne, że podnoszą urodę zarówno blondynki, jak i brunetki, korzystnie wpływają na cerę jasną, różową, równie jak na smagłą". Nie trzeba dodawać, że suknia powinna być długa. "Nawet dla młodej panienki" - zastrzegała prasa.

Długa suknia ma grać z nadmiernym dekoltem na plecach, "co dodaje lekkości i wdzięku całej sylwecie. Dekolty częstokroć bywają zadrapowane przez maleńkie bolera lub pelerynki, tak bardzo dziś modne. Z kolei znów, wskutek dużych wycięć mniej nosi się krótkich kolii, zamieniając je długiem! (2-3 rzędy dużych pereł albo kolorowych kryształów), które odrzuca się do tylu".

Punkt ostatni - buty. Pantofle powinny być atłasowe i zasadniczo powinny być wykonane z tego samego materiału co suknia, "z wyjątkiem czarnych toalet, do których nosi się pantofle jaskrawe, np. lila lub fijofkowe".

Dziennik "Prąd" w 1932 r. tak podsumowywał sylwestra: "Tegoroczne zabawy publiczne nie miały powodzenia, jak również restauracje liczące na sute zyski zawiodły w swych obliczeniach. Kawiarnie i cukiernie natomiast były przepełnione, co wskazywało, że obywatele zabawiali się przy czarnej kawie. Również i w roku bieżącym zanotowano mniej niż zwykle bójek, jak i rozpraw nożowych". To jednak wyjątek. Po każdej zabawie sylwestrowej policja notowała co najmniej kilka bójek. Poniżej opisy kilku z nich.

Sylwestrowa noc 1927 r. miała krwawy epizod. Przy ul. Piasecznej 18 "rozegrała się wstrząsająca tragedia będąca skutkiem nadużycia alkoholu i zazdrości".

Antoni, lat 28, zaprosił na zabawę grono kolegów. Po północy, gdy część butelek wódki została opróżniona, goście zaczęli "nadskakiwać urodziwe Genowefie, która wpół pijana nie boczyła się zbytnio na kawalerów". Antoni, wściekły na swą kochankę, chwytał parę razy za siekierę i groził kobiecie śmiercią. Dopiero po wyjściu gości w południe mężczyzna powiedział "Teraz twoja śmierć za figle z chłopakami" i uderzeniem siekiery zabił Genowefę.

Scena rozegrała się na korytarzu, gdyż kobieta próbowała uciec przed oprawcą. Sąsiedzi zaalarmowali policję. Gdy funkcjonariusze weszli do mieszkania, Antoni, z twarzą i rękoma brudnymi od krwi, spał w łóżku.

"Republika" 2 stycznia 1937 r. relacjonowała: "Nocy wczorajszej około godziny 1-ej miała miejsce na ulicy Franciszkańskiej przed domem nr 28 krwawa bójka. U jednego z mieszkańców domu przy ulicy Franciszkańskiej 19, Zygmunta Osieckiego, odbywała się libacja z okazji zakończenia starego roku. Nic więc dziwnego, że podczas libacji raczono się obficie trunkami, a gdy już wszyscy mieli mocno w czubie, rozpoczęła się dyskusja na temat polityki".

Podczas dyskusji goście podzielili się na dwie wrogie grupy. Jedna z nich postanowiła zemścić się na drugiej. W wyniku bójki rannych zostało pięciu mężczyzn. Wszyscy odnieśli rany tłuczone głowy i twarzy. Jeden z poszkodowanych został zabrany do szpitala.