W zapomnianej powieści ''Kamienica wielkiego miasta'' Władysław Pawlak opisuje życie łódzkiego proletariatu w latach 30. XX wieku. Rytm ich życia - tak jak czynili to ich dziadkowie mieszkający jeszcze w pobliskich wsiach - toczy się według kalendarza świąt religijnych. Wśród nich także Wielkanocy. W skromnym mieszkaniu państwa Kurpików ''pośrodku stołu stał biały baranek z chorągiewką, przy nim sól i pieprz, chrzan tarty. Na jednym rogu leżał placek, a na drugim na półmisku szynka. Między szynką a babką chleb karbowany, a między plackiem i cielęciną kiełbasa z jajkami. Dzieci obchodziły stół wokoło, połykały śliny, palce same się wyciągały, by skubnąć szynkę lub rodzynek z placka, ale że był post, więc spojrzały na obraz Matki Bożej albo Pana Jezusa, cofały dłonie''.
W robotniczym środowisku opisywanym przez Pawlaka nie chodziło się do kościoła, by poświęcić potrawy, ale to ksiądz odwiedzał parafian. Sąsiedzi z każdego piętra znosili jedzenie do jednego z mieszkań. Pisanek, kiełbas i bab cukrowanych było tak dużo, że trzeba było dostawiać stoły. ''Nie byle jak, a w należytym porządku wszystko rozmieścili, przybrali stoły borówkami, nawet w serwety powpinali i gdy naszykowali biały talerz ze święconą wodą i kropidłem, a drugi kwiecisty na ofiary i gdy na samym końcu Kamiński przyniósł karafkę z wódką i postawił tak, ze wypadała, jakby stała po środku trzech stołów, oczekiwali księdza'' - pisze łódzki pisarz.
W Niedzielę Wielkanocną, gdy zaczynało dnieć, ''wystrzały wiwatowe wzmagały się z każdą minutą, budząc przedwcześnie ludzi na Rezurekcję''. Sąsiedzi, którzy się zbudzili, stukali do drzwi tych o mocniejszym śnie, po czym wszyscy kierowali się do kościoła. Wraz z upływem czasu ''wystrzały stawały się coraz częstsze i gwałtowniejsze i coraz więcej ludzi spieszyło do świątyń. W pobliżu katedry szli już taką ciżbą, jak pośród południa w najruchliwszym punkcie miasta''.
W poniedziałek wielkanocny oblewanie wodą domowników i sąsiadów było dopiero pierwszym punktem świątecznej zabawy. Na łódzkich ulicach zdarzały się sytuacje, gdy kilku krzepkich młodzieńców wciągało dziewczyny pod studnię i tam oblewało. Jeśli kogoś było stać, w dobrym guście było polewanie innych wodą kolońską.
Gdy w jednych środowiskach królowały wiadra i konewki, w innych - bardziej pomysłowe rozwiązania. Już na początku XX wieku można było kupić w Łodzi strzykawki, które ukrywało się w spodniach. ''Wylot gumowej rurki zatknięty w dziurce kamizelki i niewidoczny, czyhał na upatrzony obiekt, by oblać wodą studzienną, a częstokroć już kwiatową, bo i ta poczęła się wprowadzać do dyngusa'' - w 1938 r. opisywał dawne zwyczaje dziennikarz łódzkiego ''Orędownika''. W zastępstwie oblewania wodą do wybuchu pierwszej wojny światowej w Łodzi coraz większą popularność zdobywał starogermański zwyczaj okładania się po nogach kłującymi gałązkami jałowca. W II RP tę tradycję zachowywali jedynie łódzcy Niemcy.
Życie gospodyni domowej z pewnością nie jest sielanką. Wiąże się nawet czasem z obrażeniami. W łódzkich gazetach z lat 20. i 30. tuż przed świętami można było znaleźć artykuły opisujące wypadki, które zdarzyły się podczas świątecznych przygotowań. Oto kilka przykładów.
Agnieszka Tosek, 56-letnia tkaczka, podczas pastowania podłogi postawiła blaszankę z pastą koło piecyka. Łatwopalna maść szybko zajęła się ogniem. Po chwili nastąpił wybuch. Ogień przeniósł się także na kobietę. Zwabieni krzykiem sąsiedzi ugasili płonącą gospodynię. Lekarz pogotowia stwierdził dotkliwe i rozległe oparzenia. Poszkodowana nie zgodziła się na przewiezienie do szpitala.
W mieszkaniu przy al. Kościuszki 41 Maria Chęcińska spadła z drabiny. Lekarze pogotowia stwierdzili urazy zewnętrzne i po ich opatrzeniu zostali poszkodowaną na miejscu. Aurelia Pończyk, 19-letnia służąca, poparzyła się podczas gotowania przesyconym tłuszczem wrzątkiem. Na miejscu opatrzył ją lekarz pogotowia.
W bogatszych sferach na początku XX wieku istniał zwyczaj obchodzenia przez kawalerów znajomych domów z życzeniami. Rewanżem był poczęstunek. Zaczynało się od indyka i wódki, a kończyło na winie i mazurkach. Jerzy Krzecki na łamach dziennika ''Echo'' w 1932 r. naigrywał się ze zwyczaju wymuszonych odwiedzin i proponował, by przy wejściu mówić każdemu, ile może zjeść i wypić. W przeciwnym razie dla domowników może już nic nie pozostać. ''Może pan pozwoli jeszcze kawałek - pyta uprzejmie gospodyni z obleśnym uśmiechem, a jednocześnie żółć się w niej przewraca, że gość pożera już czwarty i uśmiechnięty uprzejmie dziękuję za zaproszenie do piątego. Albo dobrze wychowany gospodarz, który nie zastosuje mego systemu, będzie w głębi duszy przeklinał na czym świat stoi, nalewając jednocześnie jakiemuś bęcwałowi ósmy kieliszek wódy, którą by wolał przecież sam wypić'' - pisał w felietonie Krzecki.
Już w latach 30. XX wieku zamożni łodzianie narzekali, że świąt na wielką skalę prawie nikt nie wyprawia. ''Zamiast wielkiego obżarstwa - pisał w 1934 r. na łamach ''Ilustrowanej Republiki'' niejaki Haem - wiele osób woli wyjechać na wieś albo jeśli Wielkanoc nie jest późna - szukać śniegu, w góry, na narty! Ci, co pozostają w mieście, starają się wyprawić święta jak najskromniej. Rodzina zbiera się u siebie - jednego dnia u jednych, drugiego dnia u drugich - głównie dlatego, że trzeba dać służbie wychodne, więc najwygodniej zebrać się w jednym miejscu. Na tych zebraniach familijnych ucina się zwykle rodzinnego brydżyka jako że tematy do rozmowy z rodziną są wyczerpane. Chodzenie z wizytami wyszło z mody. Kończy się tradycja! Ale co tu mówić - lubimy wszyscy dobre, domowe mazurki. I jeżeli jeszcze kto z naszych znajomych uporczywie hołduje temu zwyczajowi - pójdziemy tam z przyjemnością''.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze