- To są nożyczki do strzyżenia owiec. Zrobił je kowal, teraz już u nas nie ma kowali i takich nikt nie zrobi - pani Henryka z Łowicza prezentuje gigantyczne nożyce, które - jak zaznacza - kiedyś były dłuższe, ale przez lata ostrzenia starły się. Dlatego nożyc każda wycinankarka strzeże jak oka w głowie.
Henryka Lus zaczynała robić wycinanki kiedy miała 16 lat. Taka była tradycja w rodzinie. Dwa lata później została przyjęta do Sztuki Łowickiej, spółdzielni rękodzieła ludowego. - Raz na miesiąc zanosiło się gotowe wycinanki i dostawało się papier i zamówienie na kolejne. Nie zarabiało się dużo, ale do pensji męża mogłam dorobić - wspomina. W Sztuce Łowickiej przepracowała 36 lat.
Pani Henryka bierze ogromne nożyce i bierze koło czarnego z papieru. Jest złożone na osiem części i spięte szpilką. Zaczyna wycinać rozetę z kwiatami i ośmioma kogutami. - Trzeba się wkuć się w każdy otworek - pani Henryka pokazuje, jak robi obramowanie.
Kiedy wycinanka z czarnego papieru będzie gotowa, na każdego koguta i kwiatka przyklei elementy z kolorowego papieru. Kolory dobiera się takie, jak w strojach ludowych z okolic Łowicza. Do naklejania warstw używa się kleju, który każda wycinankarka sama robi w domu z mąki i wody. Jej prace można podziwiać w Muzeum Łowickim, w którym od czerwca do końca sierpnia - razem z hafciarką i rzeźbiarzem - prowadzą warsztaty dla dzieci i dorosłych. - Z moimi wycinankami byłam już w Lyonie, w Paryżu, w Szwecji. Podziwiali, że tak ręką się wycina - mówi. Specjalnie dla nas wycina dwa kogutki, ciach-ciach, trwa to może trzy minuty.
Pani Henryka zobaczyła kiedyś swoją rozetę z dwoma kogutami zwróconymi do siebie dziobami na okolicznościowej srebrnej monecie wybitej przez Mennicę Polską z okazji objęcia przez Polskę prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Jak poznała, że na medalu jest jej wycinanka? - Wszędzie poznam swoją. Wycinanki koleżanek też - ucina temat.
Pani Henryka zwróciła się do radcy prawnego. - Wysłaliśmy wezwania do zaprzestania naruszania praw autorskich. Po próbach polubownego załatwienia sprawy, skierowaliśmy sprawę do sądu - mówi Tomasz Wiernicki, radca prawny z łódzkiej kancelarii Małgorzaty Żurawik-Szychowskiej.
Mennica Polska kwestionowała autorstwo pani Henryki. Broniła się, że motyw znaleziono w internecie, a tam nie było nazwiska autora. - Ale to nie jest podstawa, aby podmiot posiadający sztab prawników, mógł sobie pozwolić na takie niedopatrzenie i taką ignorancję - komentuje Tomasz Wiernicki.
Powstał problem prawny, czy w ogóle wycinanka jest utworem w sensie prawa autorskiego i czy Henryka Lus jest rzeczywiście autorką wycinanki. Rozwiązał się, gdy na spotkanie z prawnikami Mennicy Polskiej przyjechała Henryka Lus ze swoimi wielkimi nożycami wycięła przy wszystkich kogutki. Po dwóch spotkaniach podpisano ugodę między wycinankarką a Mennicą Polską. Na mocy ugody Mennica może dokończyć sprzedaż numizmatów, a na kolejne monety z motywem wycinanki musi mieć zgodę autorki.
Grażyna Gładka mieszka pod Łowiczem. Jest wycinankarką w trzecim pokoleniu. Zaczęła wycinać kiedy miała 12 lat. Współpracuje z galeriami w Warszawie, Łowiczu, jej wycinanki można kupić na lotnisku we Wrocławiu. Grażyna Gładka: - Stryjenka uczyła mamę wycinać, ale ona nigdy do końca nie wytłumaczyła techniki wycinanki. Trochę powiedziała, a do reszty trzeba było dojść samemu. Chodziło o to, żeby wyrobić swój charakter, tak jak podpis.
Specjalnością Grażyna Gładkiej są kodry tematyczne, czyli sceny rodzajowe z życia mieszkańców łowickiej wsi. Na jej kodrach są łowiczanka i łowiczanin w strojach ludowych, zrywają jabłka w sadzie. Na innej przyglądają się łabędziom na stawie. Jest też wesele łowickie - na wozie zaprzężonych w dwa konie jedzie para młoda w strojach ludowych. Scenki przyozdabiają różnobarwne kwiaty.
Grażyna Gładka była ze swoimi wycinankami w Japonii, Macedonii, Izraelu, na Cyprze. - W Japonii do później nocy wycinałam koguciki spod ręki. Ustawiła się do mnie kolejka i każdy zwiedzający chciał dostać choć jednego na pamiątkę - wspomina.
Pani Grażyna weszła kiedyś do sklepu w Warszawie i zobaczyła swoje wycinanki na magnesach, kubkach, podkładkach pod mysz, zapalniczkach, długopisach. - Tu - pokazuje magnes - jest mój kogut, moje kwiatki, ale już ten listek i ten kwiatek są Heni Lus - pokazuje. - A tu jest moja kodra, ta sama - porównuje magnes z oryginalną kodrą kwiatową. - A tutaj też moja, tylko kropki zostały usunięte komputerowo. Do innej mojej kodry skopiowanej dołożono gniazdo, ale moje są owoce i drabina. Tu mojemu łowiczaninowi ''podwinięto'' rękawy, a ja robię proste.
Wycinankarka zadzwoniła do właścicieli firmy N., która produkuje kubki, magnesy, długopisy, zapalniczki.
- Pytam: ''kto pani pozwolił, żeby moje prace były na pani magnesach?''. A pani na to: ''u was w co drugiej chałupie takie wycinanki są robione''. Ta pani jest w błędzie! Kodrę tematyczną robią tylko cztery osoby u nas w okolicy - denerwuje się pani Grażyna.
Sprawa Grażyny Gładkiej przeciwko producentce magnesów jest w sądzie w Warszawie. Tomasz Wiernicki, radca prawny: - W jednym przypadku mamy naruszenie ewidentne w stu procentach. To skopiowana kodra kwiatowa. Pozostałych dziewięć naruszeń jest w analizie eksperckiej. Naszym zdaniem mamy do czynienia z większym bądź mniejszym naruszeniem. Sądzimy, że w najbliższym czasie będą kolejne pozwy. Elementy zostały pozamieniane, przekształcone, ale nie wyłącza to odpowiedzialności osoby, która to zrobiła.
Grażyna Gładka domaga się uznania praw autorskich i zadośćuczynienia z tytułu naruszenia jej praw. Rozprawa odbędzie się przed warszawskim sądem w kwietniu.
Wycinanki ludowe powstają w Łowiczu, na Kurpiach i na Kaszubach. Łowickie są najstarsze, pochodzą z początku XX wieku. W Łowiczu używano ich do zdobienia wnętrz domów. Kodry tematyczne, czyli scenki rodzajowe wieszano na nitkach między obrazami. Z wycinanek robiono firanki, które zdobiły domy przez całą zimę.
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze