Festiwal Człowiek w Zagrożeniu. Co warto zobaczyć? [PRZEWODNIK]

"Perskie Ocalenie" reż. Andrzej B. Czulda

Dużą grupę filmów dokumentalnych zakwalifikowanych do przeglądu konkursowego stanowią obrazy reżyserów, którzy wykorzystali możliwość, by o wydarzenia historycznych porozmawiać z ich ostatnimi żyjącymi uczestnikami. W programie znalazł się m.in. ''Wołyń 1943. A wy jak myślicie?'' w reżyserii Pawła Szota (Środa, I przegląd konkursowy godz. 10-11.30). Autor reportażu oddaje głos uczestnikom tragicznych wydarzeń, które rozegrały się w czasie II wojny światowej na Wołyniu. Świadkowie opowiadają o współistnieniu na tych terenach przed wojną dwóch nacji (polskiej i ukraińskiej), o pierwszych symptomach tragedii, przebiegu rzezi z 1943 r., akcji odwetowej Polaków, w końcu sposobach upamiętniania ofiar i próbach pojednania zwaśnionych stron.

''Perskie ocalenie'' w reżyserii Andrzeja B. Czuldy (Środa, III przegląd konkursowy godz. 15.30 - 17.30) to dokument przedstawiający losy Polaków, którzy po podpisaniu układu Sikorski-Majski zostali zwolnieni z sowieckich łagrów, by razem z armią gen. Władysława Andersa ewakuować się do Pahlevi w Iranie. Wśród ocalonych cywilów znalazło się wiele tysięcy dzieci, które dziś są już w podeszłym wieku. Osoby te poproszono o zabranie głosu w sprawie wydarzeń rozegranych przeszło 70 lat temu.

Warto zwrócić uwagę także na obraz ''Campo di Fiori'' w reżyserii Michała Nekanda-Trepka (piątek, X przegląd konkursowy godz.15.30-18). Tytuł zaczerpnięto od Czesława Miłosza, który w wierszu ''Campo di Fiori'' porównywał dramat powstania w Getcie Warszawskim do śmierci Giordano Bruno. Nekanda-Trepka w filmie podjął się zadania odtworzenia obrazów zapisanych w pamięci świadków tamtych wydarzeń. Z zachowanych relacji m.in. Marka Edelmana, Adiny Blady-Szwajgier, Stanisława ''Orszy'' Broniewskiego i Marii Leszczyńskiej wyłoniły się dwie strony muru oddzielającego getto żydowskie od okupowanej Warszawy.

"Perskie Ocalenie" reż. Andrzej B. Czulda

Kolejną kategorią w programie festiwalu są filmy dokumentujące historię niezwykłych osób. Wśród najciekawszych obrazów w tej grupie są:

Film ''Dewajtis'' w reżyserii Anny Kuśmierczyk (Środa, II przegląd konkursowy godz. 11.45-14), który buduje portret psychologiczny emerytowanego magazyniera, tytułowego ''Dewajtisa'', będącego w czasie wojny żołnierzem Armii Krajowej, odpowiedzialnym za wykonywanie wyroków śmierci.

Dokument ''Joanna'' w reżyserii Anety Kopacz (Środa, II przegląd konkursowy godz. 11.45-14), poświęcony Joannie Sałydze, wśród blogerów zwanej Chustką. Kobiecie, która przez dwa lata opisywała w internecie zmagania z rakiem, dla wielu stając się wzorem godnym do naśladowania. Dokument został już nagrodzony Specjalnym Wyróżnieniem Jury na Planete+ Doc Film Festival, nagrodą Silver Eye w kategorii średniometrażowy film dokumentalny na East Silver Market w Igławie (Czechy) oraz nagrodą Jury Młodzieżowego podczas 56. Dok Leipzig (Niemcy).

''Wszystko jest możliwe'' w reżyserii Lidii Dudy (Czwartek, VII przegląd konkursowy godz. 18.45-22) to pozytywny obraz o spełnianiu marzeń poprzez przekraczanie własnych granic. Bohaterką jest Teresa Bancewicz, która w wieku 62 lat wyruszyła w swoją pierwszą podróż za granicę Polski. Bohaterka dokumentu jest zwykłą emerytką, zna zaledwie podstawowe zwroty w języku niemieckim, ma 900 zł emerytury i przejechała autostopem kilka kontynentów. W podobnym nastroju utrzymany jest film ''Zwycięzca'' w reżyserii Jakuba Górajka (Piątek, IX przegląd konkursowy godz. 11.45-14). Opowiada on historię częściowo sparaliżowanego Dariusza Strychalskiego, który w 2012 roku wziął udział w najcięższym ultramaratonie na świecie, biegnącym przez Dolinę Śmierci (USA) - liczącym 217 km, na którego ukończenie ma się 48 godzin i podczas którego temperatura zbliża się aż do 50 stopni Celsjusza.

''Dokąd płynie miasto moich snów, dokąd płynie niekochana Łódź...'' - zastanawiał się w ''Deszczowej Piosence'' Piotr Rogucki. Kolejna kategoria filmów pozwoli raczej zrozumieć skąd i z jakim balastem wypłynęliśmy. Dokumenty poświęcone Łodzi to zarówno filmy uczestniczące w przeglądzie konkursowym, jak i w projekcjach towarzyszących imprezie.

Jako pierwszy wyświetlony zostanie obraz ''1914'' w reżyserii Aleksandra Krzystyniaka (Czwartek, V przegląd konkursowy 11.45-14), odsłaniający historię piwnicy znajdującej się pod jedną z wielu łódzkich sutener.

W tej samej sekcji znalazł się reportaż ''Pogonka'' w reżyserii Aleksandry Rek (Czwartek, V przegląd konkursowy 11.45-14). Bohaterami produkcji zrealizowanej przez Telewizję Polską są dzieci mieszkające na ul. Pogonowskiego, jednej z najbiedniejszych ulic w Łodzi. Za reportaż autorka otrzymała już m.in. tytuł ''Dziennikarza Roku 2012'' przyznany przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich w Łodzi.

Podobną tematykę porusza dokument ''Abramka fest'' w reżyserii Rami Shaya (Piątek, IX przegląd konkursowy godz. 11.45-14). Film dokumentuje projekt Fabryki Sztuki mający na celu aktywizowanie osób mieszkających w biednych i wykluczonych obszarach Łodzi. Obraz jest poświęcony ul. Abramowskiego. Dokument ''Abramka fest'' zamyka listę filmów konkursowych poświęconych Łodzi. Warto jednak wybrać się jeszcze na pokazy specjalne.

W piątek o godz. 20 rozpocznie się pokaz ''Najdłuższe pół wieku'' opowiadający o życiu codziennym mieszkańców Łodzi z lat 1939-1989. Realizacji projektu podjęło się Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi. W cyklu znajdą się dwa filmy: ''Aus Lodz wird Litzmannstadt'' (1942) o nazistowskich planach przebudowy Łodzi oraz ''Łódź '64'' o propagandowej komunistycznej wizji miasta.

Ostatnie dwa łódzkie obrazy będzie można zobaczyć w trakcie projekcji towarzyszących festiwalowi w środę 27 listopada o godz. 18. Wyświetlone zostaną filmy ''Nie wolno brzydko się bawić'' w reżyserii Urszuli Sochackiej przedstawiający losy dzieci i młodzieży z hitlerowskiego obozu przy ul. Przemysłowej w Łodzi oraz ''Tumult nad Łodzią'' w reżyserii Leszka Ciechońskiego, który w całości został zmontowany z materiałów archiwalnych. Tak stworzony obraz opowiada historię Nowego Centrum Łodzi.

Prawie ćwierć wieku po upadku komunizmu w Polsce przyszedł czas na podsumowania minionej epoki.

Jednym z najważniejszych dokumentów w tej sekcji będzie film ''Internowani'' w reżyserii Tomasza Świątkowskiego (Czwartek, VI przegląd konkursowy godz. 15.30-17.30). W kontekście masowych aresztowań członków NSZZ ''Solidarności'', do jakich doszło tuż po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku, obraz opowiada historię osób uwiecznionych na wspólnej fotografii, wykonanej podczas pobytu w więzieniu w zakładzie karnym w Łowiczu.

W tej samej tematyce utrzymany jest kolejny dokument ''Strajk na zgniataczu'' w reżyserii Jerzego Ridana (Piątek, IX przegląd konkursowy godz. 11.45-14). Opowiada on o losach robotników, którzy postanowili wystąpić przeciwko władzy w kwietniu 1988 roku w krakowskiej hucie im. Lenina. Bohaterami są świadkowie wydarzeń m.in. Mieczysław Gil, działacz związkowy oraz nowohucki muzyk Paweł Drożdż.

W bardziej nostalgiczny nastrój wprowadzi widzów film ''Głosy'' w reżyserii Konrada Szołajskiego (Piątek, VIII przegląd konkursowy godz. 9.30-11.30). Dokument przedstawia losy spikerów Polskiego Radia i Lektorów Telewizji Polskiej - grupy zawodowej, pełniącej w minionej epoce rolę bliską dzisiejszym celebrytom. Na ekranie pojawią się m.in. Tomasz Knapik, Danuta Stachyra, Jan Suzin czy Lucjan Szołajski.

Kolejna grupa filmów to reportaże, w których dziennikarze relacjonują wydarzenia z najniebezpieczniejszych miejsc na świecie. Chcąc poznać prawdę, ryzykują życiem. Tak było m.in. w przypadku ''Ceny marzeń Syryjczyków'' w reżyserii Wojciecha Szumowskiego i Michała Przedlackiego (Środa, I przegląd konkursowy godz. 10-11.30). Reporterzy ''Superwizjera'', spędzili ponad dwa miesiące w największym syryjskim mieście - nieprzerwanie bombardowanym Aleppo. W ich relacji znalazł się zarówno głos powstańców, radykalnych grup islamistów, akcji humanitarnych jak i cywilów.

''Być koptem'' w reżyserii Michała Króla (Piątek, VIII przegląd konkursowy godz. 9.30-11.30) przedstawia dramatyczne położenie wiernych kościoła katolickiego mniejszości koptyjskiej w Egipcie po skierowanej przeciwko Muhammadowi Husniemu Mubarakowi rewolucji z 2011 roku.

W reportażu ''Wazawai - Tragedia Japonii 11.03.2011'' w reżyserii Waldemara Czechowskiego i Radosława Tyszkiewicza (Piątek, IX przegląd konkursowy godz. 11.45-14) ukazano trzykilometrowy pas wybrzeża, objęty jedną z największych katastrof, jakie dotknęły Japonię. Zniszczenia, które przyniosło trzęsienie ziemi, fala tsunami i wybuch w elektrowni w Fukushimie filmowane są niespełna tydzień po całym zajściu.