3 listopada 1899 roku do spisu lokatorów kamienicy przy ulicy Wschodniej 19 dodano Józefa i Marię Dąbrowską. Para zamieszkała na pierwszym piętrze pod numerem czwartym. Pod tym nazwiskiem z Wilna przyjechał do Łodzi wraz z małżonką Józef Piłsudski (ówczesny pseudonim: "Wiktor"). - Byli krótko po ślubie. Maria Dąbrowska uchodziła za piękną i mądrą kobietę. Mówi się, że była przyczyną konfliktu pomiędzy Piłsudskim a Dmowskim - opowiada doktor Sebastian Adamkiewicz z Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.
W Wilnie Józef Piłsudski był redaktorem "Robotnika", organu prasowego Polskiej Partii Socjalistycznej. Po fali aresztowań działaczy partii wydawanie gazety miał kontynuować w Łodzi. Kiedy przyjechał do miasta podawał się za prawnika. Miał dobrze naśladować styl życia klasy średniej, by nikt się nie zorientował kim jest naprawdę. Dlatego wynajął duże mieszkanie. W domu były też dwie służące, które nie miały pojęcia co działo się za drzwiami jednego z pokoi.
TOMASZ STAA?CZAK
Do Łodzi Józef Piłsudski przyjechał z ważącą 120 kg maszyną drukarską. Była to "Bostonka". Można zobaczyć podobną w Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi przy ulicy Gdańskiej 13. - To nie jest dokładnie ta sama maszyna, której używał Józef Piłsudski. Ale to ten model. Maszyna zarekwirowana przyszłemu marszałkowi trafiła prawdopodobnie gdzieś do Petersburga - wyjaśnia dr Sebastian Adamkiewicz.
Choć maszyna była całkiem cicha, to wydawała pewne dźwięki, które mogły zaniepokoić sąsiadów. Posiadanie jej w mieszkaniu zawsze wiązało się z pewnym ryzykiem. Z reguły drukarnie były na parterze. W Łodzi wyjątkowo zdecydowano się na pierwsze piętro. Pod mieszkaniem państwa Dąbrowskich był skład bawełny, nie obawiano się więc reakcji sąsiadów.
W Łodzi Józef Piłsudski wydrukował dwa numery ?Robotnika?. Ukazały się w nakładzie około 1800-1900 egzemplarzy. Przy maszynie Piłsudski, a właściwie Dąbrowski, pracował nawet dziewięć godzin dziennie. Przygotowanie jednego wydania zajmowało mu 16-17 dni. Pomagał w tym Karol Rożnowski. Używali ołowianych czcionek.
Działalność konspiracyjna Józefa Piłsudskiego w Łodzi zakończyła się wpadką. Do miasta przyjechał inny działacz PPS-u, Aleksander Malinowski ("Kazimierz"). Chciał ustalić kilka rzeczy z Piłsudskim. Nie wiedział, że śledziła go carska policja. Kiedy kupił dużą ilość papieru zwrócił na siebie jej szczególną uwagę. Obaj zostali aresztowani. Malinowski na dworcu Łódź-Fabryczna, a Piłsudski w mieszkaniu.
Józef Piłsudski trafił do więzienia przy ulicy Długiej (dziś: Gdańska) razem z żoną. Przebywali tu do kwietnia 1900 roku. Najpierw do Warszawy wywieziono stąd Marię. Później samego Piłsudskiego, którego umieszczono w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Tam oczekując na proces symulował chorobę psychiczną, dlatego trafił do szpitala skąd uciekł.
Józef Piłsudski łódzkie więzienie zapamiętał jako "wstrętną dziurę" przede wszystkim ze względu na to, że w celi nie mógł palić tytoniu. Dlatego też nie polubił Łodzi. Ale nie była to jego ostatnia wizyta w mieście.
Po raz kolejny Józef Piłsudski odwiedził Łódź 8 lutego 1921 roku. Był w drodze do Paryża. Na dworcu Łódź-Kaliska spędził raptem kwadrans. Ale w tym czasie przywitał się z władzami i mieszkańcami miasta.
Tablicę w ścianę kamienicy przy ulicy Wschodniej 19 wmurowano już w 1920 roku. Nową ufundowano w 1981 roku.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze