Za pioniera branży cukierniczej w Łodzi uważany jest Szwajcar Vogeli. W latach 40. XIX wieku na Nowym Rynku 4 (dzisiejszy Plac Wolności) otworzył cukiernię "Confiserie". Po jego śmierci interes przejął Otto Szwetysz, który zmienił nazwę na "Cukiernię Warszawską". Ta zapisała się na kartach historii Łodzi jako jedno z najbardziej elitarnych miejsc. Bywali tu prezydenci, lekarze, rejenci. Podobno była główną siedzibą plotek tuż przed powstaniem styczniowym.
W 1886 roku interes przeszedł w ręce Zdzisława Konrada. To on otworzył pierwszy w historii Łodzi ogródek, w którym przesiadywali głównie młodzi ludzie. Z tego powodu łodzianie nazywali to miejsce pieszczotliwie "cielętnikiem".
"Idziemy do Roszka" - mawiali Łodzianie w ostatnich latach XIX wieku. Około roku 1883 francuski cukiernik, F.G. Reymond, otworzył w Łodzi kawiarnię, która szczyciła się prawdziwymi europejskimi standardami. Mieściła się w nowo zbudowanym budynku przy Piotrkowskiej 76, tuż obok dwóch największych łódzkich hoteli i teatru. Kawiarnię sprzedał Aleksandrowi Roszkowskiemu, który fachu kawiarnianego miał uczyć się od mieszkających w Łodzi Szwajcarów. Przy wejściu widniał napis:
"Uprasza się panów o zdejmowanie kapeluszy".
archiwum prywatne Ryszarda Bonisławskiego
Czarną kawę pito w secesyjnych wnętrzach. Ściany pokryte były czerwoną, pozłacaną tapetą. Łodzianie zaglądali , żeby przeczytać prasę zagraniczną i krajową. Na pięterku można było pograć w szachy, domino i bilard. Polityczne dysputy i lokalne plotki rozbrzmiewały z wszystkich zakamarków kawiarni w czterech językach: polskim, rosyjskim, niemieckim i jidysz.
archiwum prywatne Ryszarda Bonisławskiego
Co znamienitszych gości obsługiwał sam właściciel. Stałym bywalcem był Władysław Reymont, który w kawiarni miał zbierać materiały do "Ziemi obiecanej". Lokal opisał zresztą w swojej powieści.
Z czasem na ścianach zaczęły pojawiać się karykatury znanych łódzkich osobistości. Niektóre miejsca były niepisana umową zarezerwowane tylko dla odpowiednich środowisk. I tak swój stolik mieli tu łódzcy dziennikarze, potem aktorzy, inżynierowie czy lekarze. Przy tym ostatnim bardzo często zasiadać miał Karol Jonscher. Bywał tam też mały Tuwim. Jego ojciec uwielbiał grać "u Roszka" w bilard na pięterku. W tym czasie zostawiał chłopca z bitą śmietaną na parterze.
Archiwum Ryszarda Bonisławskiego
Pewien pamiętnikarz opisywał stolik oblegany przez łódzkie "panie z towarzystwa":
Było to gniazdo towarzyskich plotek i intryg. Czasami jednak stąd właśnie wychodziła inicjatywa letnich kolonii czy święconego stołu dla najbiedniejszych dzieci z Bałut lub innego przedmieścia, albo też balu na rzecz Towarzystwa Dobroczynności.
Archiwum Ryszarda Bonisławskiego
Roszkowski postanowił wyjechać do Wiednia. Kawiarnię sprzedał Bolesławowi Gostomskiemu, pochodzącemu ze znanej już wtedy łódzkich rodziny cukierników. Gostomski miał wtedy dwie inne kawiarnie pod adresami ul. Piotrkowska 79 i ul. Piotrkowska 175 ("Paradyż"). Niestety słynny lokal "u Roszka" nie wytrzymał konkurencji kawiarni z Grand Hotelu.
Archiwum Ryszarda Bonisławskiego
W 1913 roku najpopularniejszą kawiarnią stało się "Grand Cafe". Mawiano, że to miejsce spotkań łódzkiego półświatka, ale także kupców i złotników, muzyków. Lokal opisano w książce "Były dancingi i grały orkiestry w mieście Łodzi".
Kawiarnia przetrwała nawet czasy PRL-u. Wtedy w lokalu pojawiać mieli się tzw. cinkciarze, handlujący walutą. Do stałych bywalców należeli ówcześni piłkarze ŁKS-u i Widzewa. Najwierniejszym klientem był Jan Tomaszewski, legendarny bramkarz klubu.
Gostomski sprzedał słynną kawiarnię "u Roszka" i założył "Fabrykę wyrobów czekoladowych i czekolady" przy ulicy Przybyszewskiego 23 (dawniej ul. Napiórkowskiego 23). Budynek wniosła do rodziny jako wiano jego małżonka.
Archiwum Ryszarda Bonisławskiego
Od frontu urządzono cukiernię, gdzie sprzedawano produkowane tam smakołyki na wynos. W latach 20. i 30. XX w. firma znana była pod nazwą " Fabryka Cukrów i Czekolady Karol Gostomski i S-ka".
Archiwum prywatne Ryszarda Bonisławskiego
Bolesław zmarł w 1937 roku. Od tego momentu rodzinny interes prowadził jego syn Karol, który zmarł w 1942 roku na... cukrzycę.
Archiwum Ryszarda Binisławskiego
Innym słodkim miejscem na mapie miasta była Fabryka Cukrów i Czekolady Piotra Ziółkowskiego przy ulicy Piotrkowskiej 197. Sam Ziółkowski pochodził z Żychlina. W latach 30. przeniósł fabrykę do Rudy Pabianickiej, która nie była jeszcze wtedy częścią Łodzi. W okresie II wojny światowej fabrykę zajął okupant. Niezrażony Ziółkowski otworzył ją ponownie na ulicy Pokładowej 26 w Łodzi. Po jego śmierci zakładem zarządzał syn Henryk. Interes został zamknięty w latach 70. XX wieku.
Archiwum Ryszarda Bonisławskiego
Wyroby cukiernicze, takie jak "Czekoladowa lala", czy "Szyjki rakowe", nie sprzedawane były na miejscu. Właściciel rozwoził je po łódzkich kawiarniach, sklepach i... aptekach. Plotka mówi o fiacie, który ruszał jedynie "z popychu". Za pomoc w uruchomieniu silnika kierowca rozdawał cukierki.
Archiwum Ryszarda Binisławskiego
Gdzie po wojnie chodziło się na lody? Oczywiście do cukierni Granowskich, najpierw przy Piotrkowskiej 56, a później do "Katarzynki" przy ul. Narutowicza. Ostatecznie kawiarnia znowu wróciła na Piotrkowską 54, tym razem do lokalu w podwórku. Mówi się, że częste zmiany adresu były efektem tępienia prywatnej inicjatywy przez władze. Ostatecznie Maria Granowska wyjechała do Kanady. W Łodzi został Eugeniusz Dybalski, który zapoczątkował trwającą do dziś historię cukierniczą rodziny. Jego dzieło kontynuują jego wnukowie.
Okres PRL przyniósł upadek wielu kultowych kawiarni. Lokale sprywatyzowano, zmieniono ich nazwy. Popularne stały się kawiarnie: Akademicka (Piotrkowska 126), Balaton (Struga 6/10), Europa (Kościuszki 100) czy Dziekanka (pasaż ZMP, obecnie pasaż pasaż Rubinsteina). Jednak najbardziej lubianą była niewielka prywatna kawiarenka "Honoratka".
Mieszcząca się w gmachu banku przy zbiegu ulic Moniuszki i Piotrkowskiej, działała w latach 1945-1974. Choć kawa i słynna szarlotka z bitą śmietaną były bardzo chwalone, największą atrakcją lokalu byli sami ludzie. Przy stolikach przesiadywali znani ze środowiska aktorskiego, literackiego, artystycznego i dziennikarskiego. Ktokolwiek liczył się w mieście zaglądał do "Honoratki" po porcję najnowszych plotek i dowcipów. Tu swoją przyszłą żonę, piękną Barbarę Kwiatkowską, poznał Roman Polański. Kawiarnia zagrała w kilku filmach i serialach, na przykład w "Stawce większej niż życie", "Karierze Nikodema Dyzmy" i "Kaloszach szczęścia".
Fot. Tomasz Stańczak / Agencja Gazeta
Dziś w miejscu, w którym działała Honoratka, wisi tablica pamiątkowa.
Najpierw powstała Centrala Spółdzielni Ogrodniczych. Skupowała i przetwarzała owoce i warzywa. W 1958 roku przekształciła się w Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego Hortex. Nazwa powstała z połączenia słów: hortus (ogród) oraz export. Był to pierwszy producent mrożonych warzyw i owoców w Polsce. Produkty sprzedawane były do Europy Środkowo-Wschodniej. Z czasem Hortex wyrósł na światowego lidera w produkcji koncentratów soków owocowych.
W 1976 roku otwarto kultową kawiarnię Hortexu. Był to jeden z największych w Polsce kompleksów cukierniczo-gastronomiczny. Zajmował powierzchnię 1,6 tys. metrów kwadratowych i zatrudniał 250 osób. Na miejscu produkowano ciasta, torty i lody.
źródło: Fotopolska.eu
- Pamiętam to podniecenie, kiedy zapowiadali otwarcie - mówi senator Ryszard Bonisławski, prezes Towarzystwa Przyjaciół Łodzi. - Najpierw była plotka, że kawiarnię otworzą na Dzień Kobiet. Nie otworzyli. Potem wierzyliśmy, że wielki start nastąpi w Święta Wielkanocne. Nic z tego. Czekaliśmy, aż do 1 maja.
źródło: Fotopolska.eu
W 1994 roku Hortex sprywatyzowano. Firmę podzielono na trzy części i tak powstała łódzka Hort-Cafe. Spośród 14 dawnych Coctail Barów Horteksu do dzisiaj przetrwały tylko dwa: w Białymstoku i w Łodzi.
źródło: Fotopolsla.eu
źródło: Fotopolska Eu
Rok temu kawiarnia przy Piotrkowskiej 106/110 obchodziła 40 urodziny.
- Ze wszystkich miejsc w Łodzi to lubię najbardziej - mówi Bonisławski. - W Hort Cafe obecne jest już trzecie pokolenie rodziny prowadzącej kawiarnię. Każdy łodzianin, niezależnie od wieku, ma jakieś wspomnienia związane z tym miejscem. Ciągle trzymają poziom. Z jednej strony można tam przypomnieć sobie stare, tradycyjne smaki, z drugiej wciąż wprowadzane są nowe. Ja najbardziej pamiętam rożki nasączane alkoholem.
Dwa dni temu Hort Cafe ogłosiło premierę nowego manu. Smaki i nazwy, choć nowe, mają nawiązywać do historii Łodzi.
Goście Hort Cafe będą mogli sprawdzić, jak smakuje "Bal u Poznańskiego", "Secesja Piotrkowskiej", "Ziemia obiecana" lub deser Tuwima "A ja Łódź wolę".
- Tak na przykład deser "Bal u Poznańskiego" jest kulinarną przenośnią, odnoszącą się do towarzyskich wydarzeń, które miały miejsce w salach "łódzkiego Luwru" w XIX wieku - mówi Elżbieta Maciejewska z Hort Cafe. - Najbardziej bogatym smakowo deserem jest "Ziemia obiecana". Znajdziemy w nim obfitość owoców egzotycznych, lodów i bitej śmietany.
MAŁGORZATA KUJAWKA
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze