Datowanie: 1929 rok
Technika: malarstwo olejne
Tworzywo: płótno, farby olejne
Dar artysty
Niezwykle ciekawie w twórczości Władysława Strzemińskiego prezentują się jego rozważania nad współczesną architekturą. Wraz ze swoją żoną Katarzyną Kobro w tekście-rozprawie pt. ?Kompozycja przestrzeni i obliczenia rytmu czasoprzestrzennego? przedstawił własną koncepcję architektury, omawiając ją na zasadzie analogii i różnic w stosunku do rzeźby.
Strzemiński podjął próbę realizacji obrazów opartych na zasadzie ?jedności tego, co było, z tym, co zostało stworzone?. Plastycznie zadanie to wyraża się w dostosowaniu podziałów płaszczyzny do jej wyjściowego kształtu. Malarz robi to w oparciu o proporcję tzw. złotego podziału odcinka, w której mniejsza część ma się do większej tak jak większa do całości.
Strzemiński był przekonany o wpływie, jaki kompozycja form na obrazie może wywierać na rzeczywistość poza artystyczną za sprawą estetycznych własności takich jak proporcje i rytmy.
- Jego kompozycje, choć abstrakcyjne, nie były przypadkowe. Są przygotowane do bezpośredniego przełożenia ich przez inżynierów i projektantów na architekturę. Każdą z tych prac charakteryzuje pozwalający na to wewnętrzny system obliczeń - opowiada Anna Saciuk-Gąsowska z Dział Zbiorów Sztuki Nowoczesnej Muzeum Sztuki w Łodzi.
Ponadto wszystkie prace z cyklu "Kompozycji architektonicznych" zbudowane były z elementów geometrycznych zestawianych najczęściej z dwóch skontrastowanych i uzupełniających się kształtów. W kwestii wykonania charakteryzuje je m.in. laserunkowo kładziona farba.
- Przyglądając się tym obrazom widzimy dwie rozgraniczone kolorystykom powierzchnie, które nie mogą istnieć bez siebie. Są zaczepione na sobie - tłumaczy Saciuk Gąsowska.
Powstało 17 Kompozycji architektonicznych.
Datowanie: 1948 rok
Technika: malarstwo olejne
Tworzywo: płótno, farby olejne
Dar artysty
W latach powojennych Władysław Strzemiński zajmował się w malarstwie i teorii analizą mechanizmu postrzegania. W książce ?Teoria widzenia? dokonał syntetycznej prezentacji zagadnienia rozpatrując je na różnych płaszczyznach interpretacyjnych. Artysta-teoretyk dokonał w niej również opisu samego mechanizmu widzenia w oderwaniu od kształtujących je okoliczności. W malarstwie skupiał się w tym okresie na kompozycjach solarnych zwanych ?Powidokami słońca?.
W Muzeum Sztuki mamy cztery przykłady prac reprezentujących ten nurt. Wszystkie powstały prawdopodobnie w 1948 i 1949 roku.
- Są zupełnie inne niż geometryczne i skondensowane kompozycje architektoniczne, bo powstały na granicy abstrakcji i widzenia - mówi Anna Saciuk-Gąsowska z Dział Zbiorów Sztuki Nowoczesnej Muzeum Sztuki w Łodzi.
Wykorzystane w ich nazwie ?Powidoki? są obrazami wewnętrznymi, powstającymi na siatkówce oka po chwili patrzenia na źródło światła. W ich tworzeniu nie bez znaczenia jest ruch oka wynikający z kurczenia się i rozprężania mięśni. To przemieszczanie się obrazu artysta oddaje malując go rozedrganą linią.
W kompozycjach solarnych Strzemińskiego zatytułowanych "Powidoki słońca" można dostrzec dwie wyraźne części oddzielone od siebie pionową linią, wyodrębniającą po prawej stronie płótna mniej więcej jedną trzecią pola obrazu. W jego większej części artysta stosował żywe barwy przywołujące wrażenie spojrzenia kierowanego na słońce. Na wspomnianej już prawej stronie dzieła kolorystyka ulega wyciszeniu co odzwierciedla obraz, który pod wpływem czasu ulega zatarciu i roztopieniu. Dodatkowo kontrast ten pogłębia różnica faktur, którą zastosował artysta tj. grubo nakładana farba z lewej strony i jej cienka, gładka warstwa z prawej.
Datowanie: 1944 rok
Technika: rysunek
Tworzywo: papier, ołówek
W okresie okupacji powstały cykle ekspresyjnych rysunków oddających wojenną gehennę: "Białoruś zachodnia", "Deportacje", "Wojna domowa", "Twarze", "Tanie jak błoto", "Ręce, które nie z nami" i "Moim przyjaciołom Żydom". To zdecydowanie najbardziej wstrząsające prace Strzemińskiego. Wszystkie je wyróżniają charakterystyczne biomorficzne linie. - Chociaż powstały przy użyciu kalek każda z tych prac to odrębne rysunki. Strzemiński musiał się nimi posiłkować. Widzący tylko na jedno oko artysta robił na nich rysunki figur, a później rozsuwał, żeby ujrzeć głębie. To pozwalało mu dostrzegać rzeczywistość tak jak my - tłumaczy Anna Saciuk-Gąsowska z Dział Zbiorów Sztuki Nowoczesnej Muzeum Sztuki w Łodzi.
Każdy z tych wojennych cykli tworzy od trzech do dziewięciu rysunków. Mimo to na wystawie w Muzeum Sztuki można podziwiać zaledwie kilka prac. - Część z nich wyjechała do Museo Reina Sofía w Madrycie, gdzie przygotowujemy monograficzną wystawę poświęconą Władysławowi Strzemińskiemu i Katarzynie Kobro. Ale nawet przy takich warunkach jakie im stworzyliśmy tutaj, to jest stałej temperaturze i świetle nie przekraczającym wartości 60 luxów nie możemy ich zbyt długo prezentować i pomiędzy kolejnymi ekspozycjami muszą ?odpoczywać? co najmniej przez pół roku - wyjaśnia Saciuk-Gąsowska.
Datowanie: 1947 - 1948 rok
Tworzywo: drewno, polichromowane, sklejka, tkanina
Wykonane w pracowni stolarskiej Muzeum Sztuki w Łodzi
- To meble przygotowane z myślą o Sali Neoplastycznej, chociaż na ogół ze względu na inne eksponaty ich tam nie trzymamy. Według projektu Władysława Strzemińskiego zrealizowali je nasi stolarze - opowiada Anna Saciuk-Gąsowska z Dział Zbiorów Sztuki Nowoczesnej Muzeum Sztuki w Łodzi.
To nie jedyne takie eksponaty. W zbiorach Muzeum Sztuki jest jeszcze kilka foteli oraz biurko utrzymane w tej samej neoplastycznej kolorystyce. Według koncepcji Strzemińskiego powstały jeszcze kwadratowe stołeczki i ławki. - Są bardzo wygodne - zapewnia Saciuk-Gąsowska.
Oprócz mebli Strzemiński zaprojektował willę Juliana Przybosia (rysunek), a nawet model dworca kolejowego w Gdyni. Napisał też książkę ?Łódź sfunkcjonalizowana?, w której opisuje jak powinno wyglądać miasto zgodnie z założeniami Karty Ateńskiej. W kolekcji Muzeum Sztuki są również jego projekty ekspozytorów wystawienniczych. Dwa z nich zrealizowano. To powojenne zachowane w świetnym stanie modele w kolorach neoplastycznych. - To ciekawe, że mimo upływu lat Strzemiński wciąż do nich wracał - mówi kuratorka.
Trudno mówić o twórczości Władysława Strzemińskiego nie wspominając o Sali Neoplastycznej, którą artysta zaprojektował na zamówienie Mariana Minicha, ówczesnego dyrektora Muzeum Sztuki. Sala Neoplastyczna, w której swoje miejsce znalazła kolekcja europejskiej awangardy zgromadzona z jego inicjatywy w latach 30. została otwarta dla publiczności w 1948 roku. To jeden z niewielu przykładów przestrzeni od początku przygotowywanej z myślą o mającej ją wypełnić sztuce. Geometryczne kształty o kolory, które wypełniają salę, z każdego miejsca tworzące inny wzór, zmieniają przestrzeń w awangardową pracę.
- Eksponowano w niej kolekcje prac grupy "a.r." jak również rzeźby kobro, które swoją kolorystykom doskonale się w nią wpisywały - opowiada Anna Saciuk-Gąsowska z Dział Zbiorów Sztuki Nowoczesnej Muzeum Sztuki w Łodzi.
Główna atrakcja przetrwała jedynie do 1950 roku. Została przemalowana, a zgromadzone w niej dzieła, jako sprzeczne ze stylistyką realnego socjalizmu, przeniesiono do magazynów. Sala została zrekonstruowana dopiero w 1960 roku. Według zachowanych planów Strzemińskiego dokonał tego jego uczeń Bolesław Utkin. W 2008 r. kolekcja przeniesiona została do nowej siedziby ms2. Dyrekcja Muzeum zdecydowała, że Sala może stać się punktem odniesienia dla innych artystów, którzy podejmą dialog ze sztuką Strzemińskiego.
Sala Neoplastyczna funkcjonuje obecnie w kontekście wystawy "Poruszone ciała. Choreografie nowoczesności", którą można oglądać do 12 lutego.
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze