Tak naprawdę święta zaczynają się na długo przed Wigilią. Wiedzieli o tym także łodzianie żyjący w przedwojennej Łodzi, nawet ci, których było stać na służbę.
W 1938 w ''Ilustrowanej Republice'' niejaki H.N. pisał:
''Pierwsze ogniwo łańcucha tradycji - to pranie przedświąteczne. Zaczyna się wtedy, kiedy do świąt jeszcze daleko, kiedy jeszcze na placach publicznych nie ukazały się choinki. Po praniu przychodzi kolej na mycie okien, czyszczenie kranów, pastowanie podłóg - którą to tradycyję pilnie obserwują pomocnice domowe. Najbrudniejsza, najbardziej leniwa Marysia, dwa razy na rok, przed świętami Bożego Narodzenia i Wielkiej Nocy wpada w istny szał czystości i wyciera kurze, nie tykane od pół roku.
Wtedy dopiero zaczyna się prawdziwa batalia przedświąteczna. Ciasto, pierniki (przynajmniej jeden piernik musi być domowy, bo to tradycja). Kłopot z rybami - zawsze tak drożeją na wilię.
Wreszcie nadchodzi wilia. Stół zastawiony, choinka ubrana, prezenty dla służby (to najkosztowniejsze) i prezenty dla domowników, i gości - kupione. Na raty, oczywiście - więc tym bardziej hojnie. Pierwsza rata wypada dopiero w lutym - kto by myślał o tak dalekich terminach''.
W 1913 r. Marcele w ''Złotym Rogu'' przestrzegała przed kupowaniem nieodpowiednich prezentów zwłaszcza dzieciom: ''Bardzo przygnębiające sprawia wrażenie tak często spotykane w liczniejszych rodzinach, już w kilka dni po gwiazdce, istne pobojowisko zabawek, nierzadko się zdarza, że przedstawiają one jedną bezkształtną masę, a już co najmniej, każda zabawka jest silnie uszkodzona''.
''Boże Narodzenie, jak każde niemal święto, posiada niezwykle miłą właściwość: ludzie dużo jedzą i jeszcze więcej piją. Ten zwyczaj jest bardzo dogodny zwłaszcza dla tych, którzy na swoich drzwiach wywieszają kartkę z napisem 'wyjechaliśmy', a sami chodzą z wizytami po znajomych i krewnych. To jest sposób bardzo praktyczny, można bowiem za jednym zamachem zaoszczędzić przez kilka dni na utrzymaniu domu, a jednocześnie doskonale się odżywiać'' - pisał Jerzy Krzecki w łódzkim dzienniku ''Echo'' w 1930 r.
Jedzenie było i jest dla wielu kluczowym elementem świąt. Zamiana religijnego święta w kilkudniową ucztę nie jest pomysłem ostatnich lat. Tak jak dziś, tak też wtedy obżarstwo kończyło się problemami zdrowotnymi.
To samo ''Echo'' pięć lat po felietonie Krzeckiego ostrzegało przed folgowaniem nieposkromionemu apetytowi: ''Bezładne, ponad wszelką dopuszczalną granicę, obciążanie żołądka jadłem i napojami zamienia błogosławiony odpoczynek świąteczny w koszmarną udrękę. Powszechnym bilansem świąt staje się ból głowy, parodniowy rozstrój żołądka, zmniejszona zdolność do pracy. Jeśli jeszcze uwzględnimy dość znaczne straty materialne w postaci wydatków przedświątecznych, zniszczonych naczyń, obrusów - bilans wielkich świąt stanie się jeszcze bardziej ujemny (...) Ociężałe żołądki, otłuszczone serca, obolałe głowy pozostają przez 48 godzin w dusznych, zatrutych wyziewami jadła, napoju i tytoniu mieszkaniach''.
''Ilustrowana Republika'' w 1932 r. radziła jak udekorować świąteczny stół:
''Stół wigilijny daje najwięcej świątecznego nastroju, jeżeli świeci bielą serwety, a przy dotknięciu ręką, wyczuwamy suchy chrobot siana. Nie kładziemy w ten wieczór żadnych modnych serwet ani serwetek, żadnych ozdób kolorowych, nie odkrywajmy tafli stołu, choćby była niepokalanie lśniąca i piękna. W wieczór wigilijny nie ma miejsca na modę, panuje tylko i wyłącznie tradycja. Tak jak bywało przed laty, w czasach, do których pamięć nasza już nie sięga, i tak jak było za czasów naszego dzieciństwa - niech będzie dzisiaj.
Jeżeli mamy ciężkie kandelabry - zdejmijmy je ze szafy i ustawmy na stole. Ruchliwy płomyk prawdziwej świecy stworzy nastrój inny niż co dzień, bardziej świąteczny. Jeżeli ten rodzaj oświetlenia nie odpowiada nam, zapalmy (jeżeli mamy) świeczniki elektryczne.
Jeżeli stół wigilijny jest nieduży, można oświetlić również (jak na rycinie) małą choinkę z zapalonemi świeczkami, a gdzieś na boku znacznie zakonspirować lampę elektryczną, tak, ażeby jej nie było widać. Przy każdym talerzu połóżmy gałązkę jodłową lub troszkę jemioły, i otwórzmy głośnik radjowy. Gdy zabrzmią kolędy, wyobraźmy sobie, że to pod okna wiejskiego dworku przyszli kolędnicy z szopką''.
W 1938 r. w artykule ''Boże Narodzenie w dziejach Łodzi'' w ''Ilustrowanej Republice'' historyk Jan Wojtyński wymieniał ''prezenty'', jakie przez lata otrzymała Łódź właśnie w okolicach Bożego Narodzenia:
''Na Gwiazdkę 1865 r. otrzymaliśmy kolej Warszawsko-Wiedeńską, w r. 1869 na Boże Narodzenie zabłysły pierwsze lampy gazowe na ulicach miasta, a w r. 1907 zabłysła w centrum miasta po raz pierwszy żarówka i lampka elektryczna.
W r. 1881 w grudniu otrzymaliśmy w Łodzi pierwszy aparat telefoniczny (ulepszony w 1892), a w r. 1899 w przeddzień wigili w dniu 23 grudnia wyruszył pierwszy tramwaj elektryczny, przy czym Łódź wyprzedziła o parę lat pod tym względem inne miasta polskie, a przede wszystkim stolicę, by znów w grudniu w parę lat później pozyskać tramwaj podmiejski''.
Jak przed drugą wojną światową działało miasto w czasie Świąt Bożego Narodzenia?
W Wigilię w przedwojennej Łodzi urzędy kończyły pracę o godz. 12. Do pracy urzędnicy wracali 27 grudnia. Poczta w Wigilię była otwarta do godz. 17, dzień później była zamknięta, a 26 grudnia działała jak w niedzielę, czyli w godz. 9-11.
Tramwaje 24 grudnia kończyły kursy o godz. 20 i wyjeżdżały następnego dnia o godz. 13. Tramwaje podmiejskie kursowały bez zmian.
Do kina można było się wybrać w pierwszy dzień świąt, a do teatru - w drugi. Restauracje zamykano o godz. 20 w Wigilię i otwierano rano 26 grudnia.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze