Do najsłynniejszych więźniów, który przebywał w tym miejscu, należał Józef Piłsudski.
Budynek przy ulicy Gdańskiej 13 oddano do użytku jesienią 1885 roku. Początkowo władze carskie osadzały tu oskarżonych o przestępstwa państwowe. W 1908 roku na dziedzińcu wzniesiono szubienicę. Do kwietnia 1909 roku powieszono na niej 104 osoby.
W dwudziestoleciu międzywojennym był to zakład karno-śledczy dla podejrzanych o współpracę z ruchem lewicowym.
Podczas II wojny światowej przetrzymywano tu kobiety, podobnie zresztą jak w okresie 1945-1952.
Od 1953 do 1958 roku budynek należał do Wojewódzkiej Komendy MO w Łodzi.
W 1960 roku otworzono tu Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego, a w 1990 Muzeum Tradycji Niepodległościowych.
Kamienicę przy ulicy Kopernika 29 (dawniej ulica Milscha) wzniesiono w 1870 roku. We wrześniu 1908 roku budynek stał się własnością policji. Powstało tu centralne więzienie karne. Na jego dziedzińcu, podobnie jak przy Gdańskiej 13, znajdowała się szubienica.
W dwudziestoleciu międzywojennym również znajdowało się tu więzienie, rozsławione piosenką "Mam chłopczyka na Kopernika".
Podczas II wojny światowej swoją siedzibę miało tu gestapo. W murach więzienia Niemcy zamordowali kilkaset osób.
Po wojnie budynek pełnił funkcję więzienia dla mężczyzn.
Dziś mieści się tu siedziba komisariatu policji.
Kamienicę przy ulicy Sterlinga 16 (dawniej ulica Targowa) wzniesiono koło 1900 roku. Po kilku latach władze carskie przekształciły budynek w więzienie.
Po I wojnie światowej przez krótki czas przebywali tu pacjenci zbombardowanego Szpitala dla Psychicznie i Nerwowo Chorych ("Kochanówek"). Niemcy utworzyli tu więzienie policyjne.
Po II wojnie w kamienicy mieściło się Więzienie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, gdzie osadzano więźniów politycznych. W połowie lat 50. więzienie miało status centralnego. Ostatecznie zlikwidowano je w 1964 roku.
Dziś jest tutaj przychodnia.
Estera Flieger
Mieściła się tu siedziba Gstapo na terenie getta. Tajna Policja Polityczna nadzorowała mieszkańców getta, organizowała publiczne egzekucje i brutalne aresztowania. Realizowała plan tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej. Organizowała transporty do obozów śmierci, uczestniczyła w grabieży mienia deportowanych.
Przez mieszkańców getta budynek parafialny Kościoła Wniebowzięcia NMP przy ulicy Kościelnej 8/10 nazywany był "czerwonym domkiem" ("Rote Haus"). Niemcy utworzyli tu siedzibę komisariatu policji kryminalnej (tzw. "kripo").
W maju 1940 roku działało tu Sonderkommando, a od 1942 już Kriminalkommissariat Getto. Początkowo kripo odpowiadało za zwalczanie przemytu i przestrzeganie, by osoby nieupoważnione nie wchodziły do getta ani z niego nie wychodziły. Głównym zadaniem stało się wykrywanie i odbieranie ukrywanego mienia.
Na parterze budynku zakwaterowany był oddział żydowskiej policji porządkowej. "Czerwony domek" był miejscem tortur i kaźni, co oprócz koloru cegły, tłumaczy nazwę miejsca.
Estera Flieger
1 września 1939 roku przy ulicy Anstadta 7 w nowo wybudowanej przez Towarzystwo Szkół Żydowskich placówce mieli rozpocząć naukę uczniowie. Ale po kilku dniach od wybuchu II wojny światowej pojawiło się tu Gestapo. W piwnicach urządzono areszt śledczy.
Po wojnie mieścił się tu Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Jego szefem był Mieczysław Moczar, który służąc w partyzantce Armii Ludowej używał pseudonimu "Mietek". Moczar zapisał się na czarnych kartach historii. Rozbił struktury Konspiracyjnego Wojska Polskiego i zatrzymał w czerwcu 1946 roku kapitana Stanisława Sojczyńskiego "Warszyca", jego dowódcę.
Pod koniec lat 50. budynkowi przywrócono funkcję szkoły. Dziś mieści się tutaj XII Liceum Ogólnokształcące.
Miejsc, w których okupant niemiecki i władze komunistyczne represjonowały Żydów i Polaków, było w Łodzi więcej.
Przy ulicy Żeligowskiego 1 mieściła się Komenda Obozu NKWD.
Przy ulicy Kilińskiego 152 znajdowało się niemieckie Więzienie Policyjne, a pod numer 156 była siedziba Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa.
Nie można zapomnieć o więzieniu na Radogoszczu. W czasie II wojny światowej przy dzisiejszej ul. Zgierskiej 147 mieściło się więzienie i obóz pracy karnej, do którego trafiali mężczyźni oskarżeni o działanie przeciwko III Rzeszy. Złamaniem prawa okupacyjnego było m.in. posiadanie radia. Przywożono tu zatrzymanych w łapankach, które do dziś są jednym z symboli nazistowskiego terroru. Osadzono młodzież, wobec której Gestapo przeprowadziło dużą akcję represyjną. W więzieniu znaleźli się również Żydzi i rosyjscy jeńcy oraz liczni przedstawiciele inteligencji. W nocy z 17 na 18 stycznia 1945 r. w niemieckim więzieniu na Radogoszczu doszło do masakry. Kilkadziesiąt godzin przed wejściem wojsk radzieckich do Łodzi zginęło tu ok. 1500 osób.
Muzeum Tradycji Niepodległościowych Oddział Radogoszcz
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze