Łódzkie ślady w nagrodach i nominacjach Amerykańskiej Akademii Filmowej

"Ida" w reżyserii Pawła Pawlikowskiego to jedyny polski, a przy okazji łódzki film pełnometrażowy nagrodzony nagrodą Amerykańskiej Akademii Filmowej. Statuetkę Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny, z rąk Nicole Kidman, odebrał w 2015 r. Pawlikowski. - Jak ja się tu znalazłem? - pytał ze sceny zaskoczony reżyser. - Coś fantastycznego. Życie jest pełne niespodzianek.

Pawlikowski podziękował też producentom "Idy" - Piotrowi Dzięciołowi i Ewie Puszczyńskiej z łódzkiego studia Opus Film. "Ida" opowiada historię młodej zakonnicy. Anna przed złożeniem ślubów odkrywa, że jest Żydówką, ochrzczoną w dzieciństwie, by uniknąć Holocaustu. Postanawia odwiedzić jedyną żyjącą krewną i odnaleźć z jej pomocą grób swoich rodziców. To podróż nie tylko do korzeni, ale także wnętrza bohaterki.Zdjęcia do filmu powstawały w Łodzi i okolicach, m.in. w Lutomiersku, Mianowie, Zgierzu i Pabianicach.Do Oscara nominowani byli także operatorzy "Idy" - Ryszard Lenczewski i Łukasz Żal, ale nagroda trafiła do Emmanuela Lubezki'ego, operatora filmu "Birdman czyli (Nieoczekiwane pożytki z niewiedzy)".

JORDAN STRAUSS

Oscarową animację "Piotruś i wilk" wyprodukowały wspólnie: łódzki Se-ma-for i brytyjska firma BreakThru Films, a wyreżyserowała Brytyjka Suzie Templeton. Autorem zdjęć jest Mikołaj Jaroszewicz.

To ekranizacja baśni muzycznej Sergiusza Prokofiewa. Bohaterem jest chłopiec, który z przyjaciółmi zmaga się ze złym wilkiem. Filmowcy umieścili akcję we współczesnej Rosji. Stuosobowa ekipa plastyków i scenografów zbudowała niezwykłe dekoracje na podstawie zrobionych tam fotografii.

Nagrodę dla najlepszego krótkometrażowego filmu animowanego, na 80. ceremonii rozdania nagród Amerykańskiej Akademii Filmowej, odebrała reżyserka Suzie Templeton, której towarzyszył angielski producent, szef BreakThruFilms Hugh Welchman. - Jestem dumna i szczęśliwa. Ta nagroda jest dla wszystkich osób, które z taka pasją i zaangażowaniem przyczyniły się do spełnienia naszego wspólnego marzenia i przeniesienia na ekran historii w tak piękny sposób. Jestem dumna z całej ekipy, która dała z siebie absolutnie wszystko - mówiła reżyserka.

Tango (Studio SeMaFor-Zbigniew Rybszynski, 1980) from Rico Lins +Studio on Vimeo.

"Tango" Zbigniewa Rybczyńskiego to pierwszy wielki sukces polskiej animacji. Rybczyński, nagrodę Akademii za najlepszy krótkometrażowy film animowany odebrał w 1983 r. "Tango" powstało w łódzkim studiu Se-ma-for. W oszczędnie umeblowanym pokoju, w rytmie tytułowego tanga, pojawiali się różne postacie, m.in. chłopiec z piłką, starsza pani, pies, pijak, sportowiec, matka z dzieckiem. Czasami w pomieszczeniu jest nawet kilkanaście osób na raz. W filmie wykorzystano technikę polegającą na fotografowaniu każdej postaci osobno, później nałożono na siebie gotowe sekwencje animacji.

W 1976 r. nominację Amerykańskiej Akademii Filmowej w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny dostała "Ziemia obiecana" w reżyserii Andrzeja Wajdy. W skutecznym ubieganiu się o Oscara przeszkodziły jednak zarzuty dotyczące przedstawienia relacji polsko-żydowskich. Jako pierwszy krytycznie zrecenzował film "Le Monde", a ocena dotarła za ocean. Ostatecznie nagroda trafiła do japońsko-radzickiej produkcji "Dersu Uzała".

Produkcja trzygodzinnej "Ziemi obiecanej" kosztowała ponad 30 milionów ówczesnych złotych, podczas gdy koszty te w przypadku zwykłego filmu zamykały się na ogół w przedziale 6-10 milionów. Zdjęcia realizowano w 94 obiektach z udziałem ponad 50 aktorów i setek statystów. Trwały 86 dni. Jednocześnie pracowały dwie, a czasem trzy ekipy. Główną kierował naturalnie Andrzej Wajda, pozostałymi Andrzej Kotkowski i Jerzy Domaradzki. Operatorami byli Witold Sobociński i Edward Kłosiński.

- Zaczęła się wspaniała przygoda z miastem, które każdego dnia odkrywało przed nami coraz to nowe fragmenty swojej niezwykłej przeszłości. Znałem Łódź. W czasie studiów mieszkałem tam przez cztery lata, ale nigdy nie polubiłem tego miasta. Teraz brało odwet za moją obojętność z tamtych lat - wspominał Wajda. - Kiedy film nominowano do Oscara, najbardziej zawzięte spory w Hollywood budziło pytanie: ile to wszystko, co widać na ekranie, musiało kosztować. Dla filmu historycznego buduje się z reguły dekoracje lub adaptuje istniejące obiekty, dostawiając pewne fragmenty tak, by zasłonić współczesność. Tymczasem w Łodzi istniała ciągle dawna, dziewiętnastowieczna zabudowa z ogromnymi, trwającymi w niezmienionym stanie od początku wieku fabrykami, na których terenie znajdowały się dworce kolejowe, pałace i składy, tworząc całe kompleksy odgrodzone murem od reszty miasta. To bogactwo nie kosztowało nic, było do wzięcia, czekało tylko na nasz film. Scenograf Tadeusz Kosarewicz przy pomocy Macieja Putowskiego uzupełnił jedynie z nadzwyczajną pomysłowością brakujące fragmenty.

Andrzej Wajda, oprócz "Ziemi obiecanej" ma na swoim koncie jeszcze trzy nominowane do Oscara produkcje - "Panny z Wilka", "Człowieka z żelaza" i "Katyń". Wszystkie filmy walczyły o statuetkę w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny.

Ekipa Agnieszki Holland, pracująca nad filmem "W ciemności", spędziła w łódzkich kanałach cztery dni. Oparty na faktach film o Leopoldzie Sosze (Robert Więckiewicz) ukrywającym kilkunastu Żydów w kanałach Lwowa, zyskał uznanie w Polsce i w świecie.

Agnieszka Holland za najbardziej dogodne do realizacji "W ciemności", wówczas jeszcze pod roboczym tytułem "Ukryci", uznała kanały w Łodzi. Wolała je nie tylko od oryginalnych lwowskich, ale także od wizytowanych wcześniej berlińskich i lipskich. Tylko w Łodzi wystarczyło przestrzeni, by postawić niezbędny filmowcom sprzęt, doprowadzić prąd i zmieścić kilkudziesięciu epizodystów. Po zdjęciach pozostały tekstylne odpady stanowiące elementy scenografii, gdyż łódzkie kanały filmowcy uznali za... zbyt czyste.

Część zdjęć powstała też na Księżym Młynie i w podwórku między ul. Jaracza a Włókienniczą.

Film dostał nominację w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny. W walce o Oscara przegrał jednak z irańskim dramatem "Rozstanie".

Urodzony w Paryżu reżyser, jest jednym z najzdolniejszych absolwentów Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Na swoim koncie ma sześć nominacji do Oscara (dwie za "Pianistę", po jednej za: "Tess", "Chinatown", "Dziecko Rosemary" i "Nóż w wodzie").

Statuetkę otrzymał w 2003 r. za reżyserię "Pianisty". Polański nie mógł jednak sam odebrać nagrody. W 1978 r. został w Stanach Zjednoczonych oskarżony o zgwałcenie 13-letniej Samanthy Geimer. Chociaż zawarł umowę z prokuraturą, przed ogłoszeniem wyroku uciekł do Paryża. Od tego czasu, z obawy przed aresztowaniem, nie pojawia się w Ameryce.

W 1964 r. nominację w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny otrzymał "Nóż w wodzie". Była to pierwsza nominacja dla polskiego filmu w tej kategorii. Choć sceny nakręcono w Giżycku, postprodukcja odbywała się w Łodzi. Nad filmem pracowano w laboratorium Wytwórni Filmów Fabularnych przy ul. Łąkowej.

Fot. FILMOTEKA NARODOWA

Laureatem Oscara jest jeszcze jeden wybitny łodzianin - znakomity pianista, Artur Rubinstein. Historia tej nagrody jest niezwykle ciekawa. Pianista wystąpił bowiem w filmie dokumentalnym "L'Amour de la Vie" w reżyserii Francoisa Reichenbacha. Rubinstein opowiada w nim o swoim życiu, koncertach i muzyce. W 1969 r. obraz otrzymał nagrodę w kategorii dokument. Oscara odebrali jego twórcy: Francois Reichenbach i Bernard Chevry. Rok po tym wydarzeniu stała się rzecz bez precedensu w historii Oscarów. Amerykańska Akademia Filmowa postanowiła przyznać honorową statuetkę dla Artura Rubinsteina. Specjalnego Oscara, z numerem 1499, przywiózł do Paryża, gdzie mieszkał Rubinstein, sam Gregory Peck, wówczas przewodniczący AAF. Dziś figurkę złotego rycerza można oglądać w Muzeum Kinematografii w Łodzi.

Łódzka Wytwórnia Filmów Fabularnych działa od 1945 r. Powstało tu kilkaset polskich filmów. Na potrzeby ich produkcji służyły atelier i laboratoria, dokonywano tu także m.in. udźwiękowienia i opracowania dźwięku poszczególnych tytułów. W łódzkich halach powstawały także zdjęcia do filmów, które później otrzymały nominację do Oscara. Oprócz wspomnianych wcześniej, pracowano tu także m.in. nad "Potopem" Jerzego Hoffmana (nominacja w 1975 r.) i "Faraonem" Jerzego Kawalerowicza (nominacja w 1976 r.).

Do Oscara w kategorii muzyka filmowa był też nominowany łódzki kompozytor i pianista Aleksander Tansman. Uznanie Amerykańskiej Akademii Filmowej zdobyła muzyka, którą skomponował w 1945 r. do filmu "Paris Underground" w reż. Gregory Ratoffa. Statuetkę otrzymał jednak Miklós Rózsa za "Urzeczoną".